Egzama: nedir, belirtileri, nedenleri, tedavisi, önlenmesi

Yaygın olarak görülebilen bir cilt rahatsızlığı olan egzama; kuru, kaşıntılı ve kırmızı renkli bir cilt dokusuna neden olabilir. Bulaşıcı özelliği olmayan hastalığın tedavisi genellikle semptomlara yöneliktir. Cilt yapısı daha narin olduğu için bebeklerde daha çok görülebilir ve bebek büyüdükçe iyileşme oranında artış gözlemlenebilir. Kadın ve erkeklerde görülme oranı eşit olduğu bilinen cilt rahatsızlığı özellikle ailesinde egzama öyküsü olan ve alerjik reaksiyonlara sahip kişilerde daha sık yaşanabilir⁽¹⁾. “Egzama nedir?”, Egzamaya ne iyi gelir” ve “ Egzama nasıl geçer?” gibi sorularınızın yanıtları için okumaya devam edin.

Egzama Nedir? Egzama Çeşitleri Nelerdir?

Egzama; cilt bariyerinde bozulma ve hasara bağlı olarak gelişebilen ve ciltte kuruluk, kızarıklık, kaşıntı, yanma hissi gibi belirtiler ile karakterize bir cilt hastalığıdır. Vücudun hemen her bölgesinde egzamaya rastlanabilir. Yüzde egzama estetik görünümü olumsuz etkileyebilir. El ve ayakta görülen egzama ise yaşam kalitesinin ve konforunun azalmasına yol açabilir. Egzama günlük hayatta farklı çeşitlerde görülebilir, aşağıda bazı çeşitlerini bulabilirsiniz, egzama ve çeşitleri ile ilgili teşhis ve tedavi için hekiminize danışınız.

Atopik dermatit En yaygın egzama çeşidi olarak bilinen atopik dermatit, genellikle alerjik bünyeye sahip kişilerde görülebilir. Aynı zamanda ailesinde egzama, alerjik nezle ve alerjik bronşit gibi hastalıklara sahip insanlarda görülme oranı daha yüksek olabilir⁽²⁾.
Kontakt dermatit: Sıklıkla görülen bir diğer egzama çeşidi de kontakt dermatittir. Cilt dokusu yabancı bir madde ile karşılaştığında alerjik tepki verebilir ve bu tepki genellikle kişiye özel olabilir. Tahriş egzaması ve alerjik ekzematöz kontakt dermatit olmak üzere ikiye ayrılır. Tahriş egzamasında cildin alerjik maddeye temas ettiği bölgede kızarıklık, yanma ya da kaşıntı meydana gelebilir. Alerjik ekzematöz kontakt dermatitte ise cilt dokusuna değen yabancı madde cilt reseptörleri tarafından hastalığı tüm vücuda taşıyabilir.
Dishidrotik egzama: Genellikle bahar aylarında görülen ve nedeni kesin olarak bilinmeyen bir egzama çeşidi olan dishidrotik egzama genellikle; avuç içleri, ayak tabanları ve parmak aralarında içi sarı sıvı dolu kabarcıklarla karakterizedir.
Nörodermatit egzama: Ense, kol, bacak gibi bölgelerde yama şeklinde çıkan ve kaşıntılı çok kuru cilt görünümündeki egzama çeşididir. Genellikle anksiyete bozukluğu ve obsesif kompulsif bozukluk (OKB) gibi bazı zihinsel sağlık sorunlarıyla da bağlantılı olabilir⁽²⁾.
Numuler egzama: Madeni para şeklinde kırmızı plaklara sahip olan egzama çeşidi genellikle böcek ısırığı gibi cilt hasarları sonrasında görülebilir.
Seboreik dermatit: Yağlı egzama olarak da bilinen seboreik dermatit, yağ bezinin olduğu vücut bölgelerinde oluşur. Saç derisinde yer alan yağ bezlerinde meydana geldiğinde genellikle kepek olarak adlandırılır ve saçta egzama diye bilinir. Peki, saçta egzama neden olur? Genellikle saç derisinde alerjiye neden olabilecek şampuan, krem, jöle, sprey gibi ürünlerdeki kimyasal ajanlardan dolayı saçta egzama meydana gelebilir.
Staz dermatit: Aşırı kilo ve hareketsizliğe bağlı olarak gelişen staz dermatit, genellikle zayıf kan akışına sahip alt bacak ve ayaklarda görülebilir. Bu bölgelerde kahverengi lekeler, şişlik ve kaşıntı gözlenebilir⁽²⁾.

Egzama Belirtileri Nelerdir?

Egzama belirtileri vücudun herhangi bir yerinde gözlemlenebilir ve kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Genel egzama belirtileri kaşıntı ve kızarıklık olarak bilinmektedir. Atopik egzama çeşidi genellikle 5 yaş öncesi çocuklarda görülebilir ve yaş ile birlikte belirtiler azalabilir veya kendiliğinden geçebilir. İlerleyen yaşlarda tekrar görülme olasılığı vardır. Özellikle belirtiler uykuyu önleyecek şekilde ve günlük yaşamsal aktiviteleri engelleyecek düzeyde ise mutlaka doktordan tavsiye alınmalıdır.

Egzamayı Ne Tetikler?

Egzamanın nedenine ilişkin kesin bir yargı söz konusu değildir. Ancak aşağıdaki bazı durumlar egzamayı tetikleyebilir:

Tahriş Edici Maddeler

Bazı insanlar aşağıdaki kimyasal ajanlara ya da bu ajanlarla yıkanan çamaşırlarla temas ettiğinde egzama semptomları gösterebilir:

Deterjanlar, çamaşır suyu
Limon suyu ve sirke gibi asitli ürünler
Karbonat
Şampuan, sabun, parfüm, makyaj malzemeleri, losyon ve kremler

Bebek bezleri, kundak malzemeleri gibi ürünler ise bebekte egzama görülmesine neden olabilir ⁽⁴⁾.

Suya Sık Sık Maruz Kalmak

Elleri yıkamak kişisel temizliğin en önemli unsuru olsa da sıklıkla suya maruz kalmak cildin kurumasına ve egzamanın tetiklenmesine neden olabilir. Özellikle elleri sıcak su ile yıkamak, çok sık duş almak, klorlu havuz suyunda ya da denizde yüzmek ve sık sık alkollü sıvı dezenfektan kullanmak egzamaya yol açabilir⁽⁴⁾.

Aşırı Stres

Aşırı stres egzamayı tetikleyebilir ⁽⁴⁾.

Kuru Hava

Havanın sıcak ve kuru olduğu durumlarda egzama belirtilerinde artış olduğu bilinmektedir. Örneğin kış mevsiminde klima ya da ısıtıcıların kullanılması da egzamayı tetikleyebilir ⁽⁴⁾.

Hormonal Değişiklikler

Adet dönemi, gebelik, emzirme ve menopoz döneminde yaşanan hormonal değişiklikler egzamayı tetikleyebilir ⁽⁴⁾.

Gıda Alerjileri

Domates, çilek, gluten, baharat çeşitleri gibi bazı besinler egzamayı tetikleyebilir ⁽⁴⁾.

Egzama Nasıl Tedavi Edilir?

Yaşam kalitesini azaltan ve rahatsız edici semptomlara sahip olan egzamaya ne iyi gelir sorusuna cevap olarak; egzama tedavisi, semptomlarına yöneliktir denebilir. Hastalığın alevlendiği yani kaşıntı, kızarıklık ve şişliğin arttığı dönemlerde hekiminizin egzamanız için önerdiği kremleri kullanarak semptomları azaltabilirsiniz. Aynı zamanda cilt bariyerini güçlendirerek cildinizi dış etkenlere karşı koruyabilirsiniz. Hasar gören cildin yenilenmesini sağlayan ürünler kaşıntı, kızarıklık ve pul pul dökülme gibi şikâyetlerin de giderilmesine yardımcı olabilir. Günlük yaşamda cildinizi nemlendirerek kurumasını önler ve tahrişe karşı doğal bir koruma sağlayabilirsiniz. Peki, strese bağlı egzama nasıl geçer? Egzama nedeni aşırı strese bağlı duygudurum bozukluklarından kaynaklı ise ilaç ve terapi desteği için bir psikiyatriste ve/veya psikoloğa başvurabilirsiniz ^(1,4).

Egzamayı Önleme Yolları

Egzamayı neyin tetiklediğini bulmak, cildin yapısını bilmek ve tetikleyici öğelerden uzak durmak egzamayı önlemenin en iyi yoludur. Egzamayı önlemek için aşağıdaki ipuçlarını değerlendirebilirsiniz:

Dermatolog hekiminizin tavsiyesiyle cilt yapınıza uygun nemlendirici kullanarak cildinizin kuru kalmasını önleyebilirsiniz.
Ellerinizi sık sık yıkamanız gerekiyorsa eldiven kullanmayı deneyebilirsiniz. Soğuk havalarda dışarı çıkarken soğuğun egzamayı tetiklediğini unutmayın ve doğal pamuk dokuya sahip eldivenler tercih edebilirsiniz.
Alerjen madde içermediğinden emin olduğunuz şampuan, sabun, duş jeli kullanabilirsiniz.
Duşunuzu ılık su ile alabilir ve uzun süre olmamasına özen gösterebilirsiniz.
Cildinizin nem düzeyini korumak için su içmeyi unutmayın.
Terli durmaktan kaçınabilir, egzersiz sonrası hemen duş alabilir, soğuk havalarda teri vücuttan atan giysileri tercih edebilirsiniz.
Doğal pamuklu kumaş dokuya sahip kıyafetleri tercih edebilirsiniz. Bol giyinebilir, yeni aldığınız kıyafetleri giymeden önce yıkayabilirsiniz.
Kuru havaya sahip bir eviniz varsa klima ya da ısıtıcı kullanıyorsanız ortamın nemini artırmak için hava nemlendiriciler kullanabilirsiniz.
Sizi strese sokan ortam ve kişilerden uzak durmayı deneyebilirsiniz. Stres seviyenizi kontrol altına almak için yoga ve meditasyon yapabilirsiniz⁽¹⁾.